31. FKŻ | FKZ Team rekomenduje
31. Festiwal Kultury Żydowskiej to ponad 150 wydarzeń. Chcecie poczytać, co my – organizatorzy – szczególnie Wam polecamy? No to zapraszamy.
Janusz Makuch
Nie sposób rekomendować czegokolwiek, bez pominięcia reszty programu. Wszystko jest dla nas równie ważne i kiedy słyszę prośbę o wskazanie tzw. „highlights” , to zgrzytam zębami, bo równie dobrze ktoś mógłby mnie zapytać, „kogo ze swoich dzieci kocha pan najbardziej”? Nonsens.
Dlatego nie piszę żadnej rekomendacji, a jedynie zaproszenie na cały Festiwal, a jeśli ktoś nie będzie mógł być z nami przez cały czas, to będę szczęśliwy, jeśli będzie mógł przysłuchiwać się wykładom, bo ze wszech miar są tego warte. Dominują w nich dwa tematy – Woda i Antysemityzm. Równie dobrze mógłbym powiedzieć Żywioł Życia i Żywioł Nienawiści. O tym, że nienawiść do Żydów na Żydach nigdy się nie kończy przekonujemy się codziennie widząc barbarzyństwo Rosji. Ale nie tylko Rosji. W dobie rozkwitu oszałamiających osiągnięć technologicznych i rozkwitu sztucznej inteligencji, ludobójcy z krwi i kości jak mieli, tak wciąż mają się dobrze. Do pasji doprowadza mnie idiotyczne bajdurzenie, że człowiek stworzony jest na obraz i podobieństwo Boga. Zostawcie Pana Boga w spokoju!
Zapraszam również na uroczystość Zachor, która odbędzie się na Placu Zgody / Bohaterów Getta. To dla mnie bardzo ważne. Tradycja i kultura krakowskich Żydów nie zniknęła wraz z ich zamordowaniem. Nie odziedziczyliśmy świata śmierci. Przeciwnie! Kazimierz nie przestanie być Żydowskim Miastem Kazimierz, dopóki nasza pamięć nie stanie się okolicznościowa lub poddana politycznej doktrynie.
Zachor – Pamiętaj! Pamiętaj kim jesteś, pamiętaj gdzie jesteś i pamiętaj, komu zawdzięczasz to, że tu jesteś. Bez Żydów nie byłoby ani Kazimierza, ani naszego Festiwalu. I w tym sensie nas by nie było.
Dlatego proszę Was, spotkajmy się wszyscy w ostatnim dniu festiwalu, o godzinie 13:00 na Placu Bohaterów Getta. Podziękujmy krakowskim Żydom za to, że dzięki Nim tu jesteśmy. Razem.
Julia Lorenc
W tym roku powracamy z nocami w Alchemii! Wieczory i noce pełne niesamowitych i nieoczywistych brzmień zapewni dobrze Wam znane izraelskie trio MALOX. Tym razem w wyjątkowym projekcie, razem z polskimi muzykami – Maniuchą Bikont, Jakubem Lewickim, Kacprem Grzanką i Maciejem Prokopowiczem. Każdej nocy dołączy do nich gość specjalny. Tak właśnie powstanie ich nowa płyta, której i Wy możecie być częścią!
W ostatni dzień Festiwalu zaprosimy Was do Synagogi Tempel na niezwykle wyczekiwany koncert tego festiwalu: Roya– Liraz & Ensemble. Niesamowita charyzma, kobieca siła i sięganie do tradycji – tak w kilku słowach opisać można najnowszy album Liraz, który usłyszymy podczas tego wieczoru. Projekt powstał we współpracy z irańskimi artystami, której rezultatem jest muzyczna rewolucja z głębokim przesłaniem.
Paweł Kowalewski
MAISEH jest o tym, co możemy odkryć w legendach. W tych z bardzo odległych czasów i nowszych, legendach miejskich; popularnych, powtarzanych przez każdego przewodnika i tych zapomnianych. 7 artystów z Polski, Izraela i Niemiec, 7 artystycznych interwencji w 7 miejscach na Kazimierzu i 7 różnych interpretacji legend z Kazimierza. Przekonajcie się co artyści odkryli w opowieściach o królach i słynnych rabinach, o zjawach i cudach, o ukrytych skarbach czy ludziach zmieniających się w zwierzęta. Wchodząc w świat MAISEH zobaczycie jak żywe i aktualne są ukryte w legendach przesłania, jak trafnym komentarzem do dzisiejszej rzeczywistości mogą być te opowieści gdy przekaże się je w ręce artystów.
Kiedy opowieść o biednym Żydzie z Kazimierza, który udał się do Pragi w poszukiwaniu skarbu, podczas gdy ten przez cały czas był ukryty w jego własnym domu, staje się narzędziem do poradzenia sobie z utratą. Izraelska artystka po śmierci dziadka odkryła w domu listy pisane przez niego do swoich rodziców w czasie II wojny światowej, na które nigdy nie dostał odpowiedzi. Nie wiedział on jeszcze wtedy, że oboje zginęli. Postanowiła odpisać mu na te listy teraz. Każdego dnia festiwalu ukaże się online jeden list, pisany stąd, z Kazimierza, jeden rozdział w procesie żałoby.
Albo kiedy opowieści z odległego miejsca, przywiezione przez ludzi, którzy szukają schronienia, stają się opowieściami stąd. Tak w MAISEH znalazły swoje miejsce legendy ukraińskie. Jedna z nich opowiada o matce, która po stracie 3 synów na wojnie, szła przez zaśnieżone pole i płakała, a z jej łez wyrastały na śniegu stokrotki. Artyści z Niemiec i Australii opowiedzą te legendy wspólnie z mieszkańcami Krakowa, tworząc uliczny spektakl z wielkimi lalkami i kostiumami i z muzyką w wykonaniu ukraińskiego chóru Korali.
To tylko fragment tego, o czym będzie MAISEH na tegorocznym festiwalu. Mam nadzieję, że spotkamy się na Kazimierzu.
Katarzyna Wydra
Pieśni z gett Franka Londona to mozaika kompozycji renesansowych, liturgicznych, folkowych , historycznych lub nowych, napisanych do historycznych tekstów, śpiewanych w 5 językach, z których Frank, po mistrzowsku, stworzył niezwykły projekt ilustrujący różnorodność stylów i gatunków. Muzycy wraz ze znakomitymi wokalistami: kantorką Svetą Kundish (znaną z ubiegłorocznego Koncertu Kantorek) i Karimem Sulaymanem, przedstawią utwory z 17 wieku az po lata 70te XX wieku – z getta krakowskiego i warszawskiego, z marokańskiego mellah, jak też pijjutim. To będzie zaproszenie do dialogu z publicznością na temat idei samego getta, które każdy może rozumieć w inny sposób, w zależności od wieku, pochodzenia i zamieszkania.
Kolejna podróż muzyczna to Bajgelman. Get to tango. Wysłuchamy kompozycji jednego z najsłynniejszych żydowskich twórców dwudziestolecia międzywojennego – Dawida Bajgelmana, twórcy między innymi muzyki do legendarnego spektaklu Dybuka Ans-kiego.
Aranżacje utworów napisał Jarosław Bester, lider zespołu Bester Quartet, który razem z czołówką polskich wokalistów jazzowych: Grazyna Auguścik, Dorota Miśkiewicz i Jorgosa Skoliasa, swoim zespołem oraz znakomitymi muzykami towarzyszącymi, zagra utwory, które Bajgelman napisał przed wojna, po jej wybuchu i później w łódzkim getcie, które łączy jeden wspólny mianownik – tango.
Kolejny koncert, na który Państwa serdecznie zapraszamy to Koncert Kantorów: Złoty wiek – chasydzkie odrodzenie muzyki kantoralnej na Brooklynie. Yaakov Lemmer, Yoel Kohn i Shimon Miller to dzisiejsze chasydzkie gwiazdy muzyki kantoralnej. Do nich dołączy znakomity polski kwartet – Airis String Quartet, niewątpliwie jeden z najciekawszych zespołów młodego pokolenia w Polsce, zespół stale poszukujący nowych inspiracji, wykraczających poza ramy muzyki klasycznej. Ich wspólny występ będzie odkrywaniem dziedzictwa, kreatywności i eksperymentów pokazujący potencjał muzyki religijnej, spotkanie ponad podziałami, spotkanie różnych światów muzycznych. Koncert jest jednym z efektów wieloletnich archiwalnych i etnograficznych badań Jeramiaha Lockwooda, a kolejny to płyta winylowa – i jej wydanie zostało specjalnie zaplanowane na 31 edycję FKZ.
Edyta Gawlak
Tradycyjnie już, i w tym roku przygotowaliśmy specjalny program dla krakowskich seniorów – Pracownia Seniora. Wszystkie warsztaty zostały przygotowane przez Macherów – wolontariuszy Festiwalu Kultury Żydowskiej. W tym roku mamy przyjemność zabrać Państwa w niezwykłą podróż dźwięków, smaków i kolorów.
Po raz pierwszy podczas warsztatów wokalnych Sveta Kundish, urodzona w Ukrainie wybitna sopranistka i kantorka (śpiewaczka synagogalna) zaprezentuje utwory wywodzące się z tradycji Aszkenazu. Lolita Wrzeczynska, z kolei, pochodząca z Kijowa artystka ludowa, odkryje przed uczestnikami warsztatów tradycyjną technikę zwaną mezen. Pochodzi ona z czasów sprzed “wynalezienia” farby, a malowanie odbywa się za pomocą tradycyjnych barwników, przy pomocy których powstają abstrakcyjne formy i figury. Seniorzy będą mieli też niepowtarzalną okazję do spróbowania formy gotowania zero waste.
Będzie to niezwykły czas celebrowania wspólnego bycia a przede wszystkim w co bardzo wierzymy, dobra zabawa!
Program Literacki przygotowany we współpracy z Krakowskim Biurem Festiwalowym, to coroczna tradycja Festiwalu. W tym roku będziemy mieli przyjemność porozmawiać z czołowymi polskimi twórcami: Anną Bikont, Konstantym Gebretem, Marcinem Wichą, Małgorzatą Lebdą, Olgą Drendą, Igorem Barysem czy Elżbietą Łapczyńską. Poruszymy tematy ważne i ciekawe – dotyczące antysemityzmu ale też nowych legend miejskich. Jak zwykle nie zabraknie miejsca na dyskusje i głosy widzów. Szykuje się kolejna literacka uczta!
Przed nami również spotkanie niezwykłe. Bo i osobowość to nietuzinkowa: Stanisław Janicki, znawca kina, scenarzysta, reżyser, osobowość telewizyjna, autor i prowadzący program W starym kinie – tym razem na Festiwalu Kultury Żydowskiej. Mistrz filmowych opowieści podczas autorskiego spotkania z wrodzoną charyzmą i gawędziarskim zacięciem, opowie nie tylko o filmie żydowskim w Polsce, ale przede wszystkim podzieli się swoimi osobistymi historiami związanym z tym rodzajem kina. Będzie to niezwykła podróż do minionych czasów – na którą serdecznie Państwa zapraszamy!
Robert Gądek
Zawsze powtarzamy, że celem festiwalu nie jest rozrywka sama w sobie. Ona jest tylko narzędziem do osiągnięcia faktycznego celu, jakim jest zmiana społeczna w podejściu do społeczności żydowskiej, do kultury żydowskiej, do wspólnego polsko-żydowskiego dziedzictwa, w końcu do naszej wielokulturowej tożsamości, która powinna być naszą dumą, a nie – problemem. Dlatego też od pierwszych edycji FKŻ pomyślany był jako wieloletni proces edukacyjny, wykorzystujący narzędzia z różnych dziedzin: od sztuki po nowe technologie. A wszystko to po to, aby zbudować zdrowe społeczeństwo, które nie będzie bało się stanąć twarzą w twarz ze swoją prawdziwą historią, zmierzyć się z przyszłością i – co najbardziej odczuwalne – zadbać o godne życie dla nas wszystkich tu i teraz.
Myśląc o tym, nie możemy pominąć faktu, że liczba mieszkańców naszego miasta zwiększyła się znacząco w ostatnich miesiącach: zamieszkali u nas i wśród nas uchodźcy z Ukrainy. Stali się częścią naszej społeczności i do nich też chcemy adresować nasze festiwalowe działania. Dlatego też w naszym programie możecie znaleźć wydarzenia poświęcone Ukrainie, związane z nią, jak też te adresowane bezpośrednio do naszych ukraińskich sąsiadów.
Jeżeli mieszkają u Was, jeżeli znacie kogoś, dla kogo FKŻ może być ważnym doświadczeniem – przekażcie im nasz program po ukraińsku i zwróćcie uwagę na ukraińskie wydarzenia, które opisujemy po ukraińsku na naszej stronie internetowej. Wśród naszych wolontariuszy i przyjaciół mamy kilkoro mówiących po ukraińsku – z pewnością pomogą oni naszym ukraińskim gościom poruszać się po 31. FKŻ!
